Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego małżonkowie stają się rodziną i przyjmują na siebie szereg obowiązków, w tym między innymi zobowiązują się do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz współdziałania dla dobra rodziny, którą założyli. Małżonkowie zobowiązani są również odpowiednio do swoich sił oraz możliwości zarobkowych i majątkowych przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą tworzą. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym. Natomiast do określania obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny stosowana jest reguła równej stopy życiowej poszczególnych członków rodziny, bez względu na to kto jakie otrzymuje dochody z pracy zarobkowej.

Obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny związany jest z pozostawaniem w małżeństwie. Z kolei rodzinę w rozumieniu art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowią małżonkowie oraz ich dzieci (biologiczne i przysposobione) zarówno małoletnie jak i pełnoletnie, lecz nie będące w stanie się samodzielnie utrzymać, jak też i pasierbowie pozostający na stałe we wspólnocie domowej. Natomiast obowiązek ustaje w chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego lub dotyczącego separacji. W sytuacji kiedy małżonkowie nie zamieszkują razem to w dalszym ciągu mogą domagać się zaspokajania potrzeb rodziny, albowiem separacja faktyczna nie niweluje tego obowiązku.

Zaspokajanie potrzeb rodziny poza wychowaniem i utrzymaniem dzieci może obejmować zbiorowe potrzeby rodziny takie jak mieszkanie, opłaty za media, wyżywienie, jak też może dotyczyć zaspokajania indywidualnych potrzeb członków rodziny, o ile są usprawiedliwione interesem rodziny, nie pozostają w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, jak też odpowiadają zasadzie równej stopy życiowej poszczególnych członków rodziny.

W sytuacji kiedy strony pozostają w związku małżeńskim, a jeden z małżonków nie przekazuje żadnych środków pieniężnych na utrzymanie drugiego małżonka lub małżonka i dzieci wówczas możliwe jest skierowanie do Sądu Rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania pozwanego (drugiego małżonka), dopuszczalne jest również złożenie pozwu do Sądu właściwego dla miejsca zamieszkania powoda (małżonka, który występuje z roszczeniem) do wydziału rodzinnego i nieletnich pozwu o zaspokajanie potrzeb rodziny, w którym to domagać się będzie konkretnej kwoty na rzecz małżonka jak i dzieci. Istotny jest fakt, iż ciężar udowodnienia roszczenia spoczywa na małżonku, który wystąpił z roszczeniem, zatem składając pozew do sądu należy dołączyć do niego dowody na potwierdzenie kosztów utrzymania rodziny tj. faktury za zakup wyżywienia, odzieży, środków higienicznych, faktury za zajęcia dodatkowe dzieci, jak też rachunku za media czy opłaty za mieszkanie, aby w sądzie wykazać jaki jest miesięczny koszt utrzymania rodziny. Z kolei zakres przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny wyznaczają możliwości zarobkowe każdego z małżonków, a nie faktycznie osiągane dochody. Sąd sprawdza, czy małżonek wykorzystuje swoje możliwości zarobkowe, czy jednak pracuje i osiąga dochody poniżej swoich możliwości finansowych wynikających z uzyskanego wykształcenia czy posiadanych umiejętności. Pozew o przyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny jest zwolniony z opłat sądowych.

Z roszczeniem o zaspokajanie potrzeb rodziny można wystąpić będąc w małżeństwie jak i w toku postępowania rozwodowego, wówczas sąd może wydać postanowienie o zabezpieczeniu na czas trwania procesu rozwodowego i zobowiązać drugiego małżonka do zaspokajania potrzeb rodziny. Istotnym jest, że w trakcie trwania sprawy o rozwód lub separację niedopuszczalne jest wszczęcie odrębnej sprawy o przyczynianie się do zaspokojenia potrzeb rodziny.

Obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny określony w art. 27 kodeku rodzinnego i opiekuńczego stanowi rodzaj obowiązku alimentacyjnego, z tym że jego cel jest szerszy niż zakres zwykłego obowiązku alimentacyjnego, albowiem przepis ten pozwala na uzyskanie od obojga małżonków środków materialnym niezbędnych do prawidłowego funkcjonowaniu całej grupy rodziny oraz gospodarstwa domowego, które prowadzą przy zachowaniu zasady równej stopy życiowej.

Adwokat Ewelina Plaza