Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, podstawowym stosunkiem majątkowym małżeńskim, jest ustrój wspólności ustawowej. Powstaję on automatycznie po zawarciu związku małżeńskiego, w związku z czym jest to najbardziej znany rodzaj ustroju majątkowego. Konsekwencją ustroju wspólności ustawowej jest posiadanie przez małżonków majątku wspólnego.

Majątkiem wspólnym można określić wszystkie dobra nabyte przez małżonków w trakcie trwania małżeństwa. Najczęściej w skład majątku wspólnego wchodzą dochody z pracy, nabyte nieruchomości i pojazdy, środki zgromadzone na wspólnych kontach bankowych, (dotyczy to zarówno kont osobistych, jak i oszczędnościowych), ale i kwoty umieszczone na subkoncie ZUS lub składki pracowniczego funduszu emerytalnego.

Pozostałe dobra, nabyte przez poszczególnych małżonków przed zawarciem małżeństwa, będą zaliczały się do majątków osobistych każdego z małżonków.

Składniki majątku osobistego to najczęściej:

• przedmioty osobistego użytku, czyli służące do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków takie jak odzież, obuwie czy biżuteria;
• dochody z pracy jednego z małżonków nabyte przed zawarciem związku małżeńskiego, które nie zostały jeszcze zainwestowane w majątek wspólny;
• przedmioty zakupione z środków osobistych jednego z małżonków, nawet jeśli stało się to w trakcie trwania małżeństwa;
• przedmioty nabyte ze spadków i darowizn, chyba że, w przypadku darowizny, darczyńca wyraźnie zaznaczył, dokonuje darowizny do majątku wspólnego.

Należy więc zauważyć, że w ustroju wspólności ustawowej wyróżniamy aż trzy majątki, tj. majątek wspólny, majątek osobisty żony i majątek osobisty męża.

Istotną kwestią jest to, że wspólność majątkowa nie powstanie pomiędzy małżonkami w momencie, gdy jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego:

• podpisali oni tzw. intercyzę, czyli umowę majątkową małżeńską lub
• jeden z małżonków był w czasie zawarcia małżeństwa ubezwłasnowolniony albo
• ogłoszono upadłość jednego z małżonków.

Intercyza jest to umowa majątkowa zawierana przez małżonków w formie aktu notarialnego przed zawarciem małżeństwa lub w jego trakcie. W ramach umowy majątkowej małżonkowie mogą:

• ograniczyć wspólność ustawową;
• rozszerzyć wspólność majątkową;
• ustanowić ustrój rozdzielności majątkowej;
• ustanowić ustrój rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków.

Wyjaśniając po krótce, rozszerzona wspólność ustawowa polega na tym, że majątek, nabyty przez jednego z małżonków przed zawarciem małżeństwa, na podstawie umowy o rozszerzenie wspólności majątkowej będzie wchodził do majątku wspólnego małżonków a nie do majątku osobistego.

Analogicznie, w sytuacji ograniczenia wspólności ustawowej, małżonkowie, zgodnie z własną wolą wyłączają z majątku wspólnego niektóre jego składniki. Przykładowo może to dotyczyć nieruchomości zakupionej przez jednego z małżonków w trakcie trwania małżeństwa, która to nieruchomość na podstawie ograniczonej wspólności ustawowej, będzie stanowiła wyłączną własność jednego z małżonków.

Z kolei ustrój rozdzielności majątkowej polega na tym, że małżonkowie nie posiadają majątku wspólnego. Każdy z nich posiada tylko i wyłącznie majątek osobisty. Co niezwykle istotne, małżonkowie nie odpowiadają wówczas za długi zaciągnięte przez drugiego małżonka. Każdy z małżonków jest właścicielem praw i przedmiotów majątkowych nabytych zarówno przed, jak i po zawarciu małżeństwa.

Natomiast małżonkowie, którzy zdecydują się na zawarcie umowy rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków, mogą domagać się od siebie wzajemnie wyrównania dorobków od tego małżonka, który w trakcie trwania małżeństwa zgromadził większy majątek. Co może nastąpić poprzez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej lub poprzez przeniesienie praw.

Przymusowy ustrój majątkowy to rodzaj ustroju majątkowego, który obowiązuje małżonków, w przypadku:

• orzeczenia sądu – na żądanie jednego z małżonków, jeżeli przemawiają za tym ważne powody, jak na przykład faktyczne życie w rozłączeniu;
• z mocy ustawy – gdy dochodzi do ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków, ogłoszenia upadłości jednego z małżonków bądź orzeczenia separacji.

Częstym pytaniem jest, czy w przypadku rozdzielności majątkowej małżonkowie dziedziczą po sobie. Otóż tak. Zgodnie z polskim prawem, ustrój rozdzielności majątkowej nie wpływa na prawo do spadkobrania po zmarłym małżonku. W przypadku braku testamentu, majątek osobisty zmarłego małżonka dzielony jest między żyjącego małżonka i dzieci zmarłego, jeśli je posiadał w równych częściach. Jeśli dzieci nie ma, zgodnie z ustawą, wraz z małżonkiem dziedziczą najbliżsi krewni – rodziców zmarłego (jeśli żyją) oraz o rodzeństwo.

Natomiast w przypadku rozwodu, jeżeli małżonkowie zawarli intercyzę, każdy z nich zachowuje prawa do swojego majątku osobistego. Jednak, aby zabezpieczenie dóbr było możliwe, bardzo ważne jest właściwe udokumentowanie pochodzenia tego majątku, aby uniknąć nieporozumień i konfliktów.

radca prawny
Anna Waraksa

---

POTRZEBUJESZ POMOCY PRAWNEJ? SKORZYSTAJ Z DARMOWYCH PORAD W PUNKTACH NA TERENIE CAŁEJ POLSKI!

Z nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego skorzystać może:

– każda osoba fizyczna, która potwierdzi stosownym, pisemnym oświadczeniem, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej (do pobrania i podpisania w punkcie),

– osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, niezatrudniające innych osób w ciągu ostatniego roku, co należy potwierdzić dodatkowym oświadczeniem.

Każda osoba, która chce skorzystać z porady, powinna wcześniej umówić się na wybrany dzień i godzinę wizyty w konkretnym punkcie.

Rejestracji można dokonać:

– telefonicznie pod numerem wskazanym na stronie internetowej starostwa lub urzędu miasta na prawach powiatu,

– on-line: za pośrednictwem strony zapisy-np.ms.gov.pl Podczas rejestracji nie trzeba podawać żadnych swoich danych osobowych, ani informować o sprawie, w której potrzebujemy pomocy lub konsultacji.