Zaprzeczenie ojcostwa jest procedurą prawną, która ma na celu ustalenie, że mężczyzna nie jest biologicznym ojcem dziecka. W polskim systemie prawnym regulacje dotyczące zaprzeczenia ojcostwa zawarte są w Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym. Procedura ta ma istotne konsekwencje dla wszystkich zainteresowanych stron, w tym dla dziecka, domniemanego ojca oraz matki. Poniżej omówimy kluczowe aspekty zaprzeczenia ojcostwa zgodnie z polskim prawem rodzinnym.
Podstawa prawna
Podstawę prawną dla zaprzeczenia ojcostwa stanowi Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy (tytuł II, dział II, oddział II art. 62-701)
Domniemanie pochodzenia dziecka
Zgodnie z polskim prawem (art. 62 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego), dziecko urodzone w trakcie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki.. Oznacza to, że mąż matki dziecka jest domniemanym ojcem dziecka, chyba że zostanie to inaczej ustalone przez sąd. Nawet jeśli biologiczny ojciec jest inny, to małżonek matki jest uznawany za ojca dziecka z mocy prawa.
Jeżeli dziecko urodziło się przed upływem trzystu dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa, domniemywa się, że pochodzi ono od drugiego męża. Domniemanie to nie dotyczy przypadku, gdy dziecko urodziło się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji, na którą wyraził zgodę pierwszy mąż matki.
Domniemania powyższe mogą być obalone tylko na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa.
W przypadku dziecka urodzonego przez matkę niezamężną, domniemywa się, że dziecko pochodzi od matki oraz od mężczyzny, który z nią współżył w czasie, gdy mogło dojść do poczęcia, chyba że wynika to jednoznacznie z okoliczności albo zostało inaczej ustalone przez sąd.
Warunki zaprzeczenia ojcostwa
Aby sąd mógł rozpatrzyć sprawę o zaprzeczenie ojcostwa muszą zostać spełnione określone warunki. Zgodnie z art. 63 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego mąż matki może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi, nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności.
Mąż matki całkowicie ubezwłasnowolniony, jeżeli z powodu choroby psychicznej lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, na które zapadł w ciągu terminu do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, powództwo może wytoczyć jego przedstawiciel ustawowy. Termin do wytoczenia powództwa wynosi w tym wypadku rok od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego, a jeżeli przedstawiciel ustawowy dowiedział się, że dziecko nie pochodzi od męża matki, po upływie tego terminu – rok od dnia, w którym dowiedział się o tej okoliczności.
Jeżeli przedstawiciel ustawowy męża całkowicie ubezwłasnowolnionego nie wytoczył powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, mąż może wytoczyć powództwo po uchyleniu ubezwłasnowolnienia. Termin do wytoczenia powództwa wynosi rok od dnia uchylenia ubezwłasnowolnienia, a jeżeli mąż dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi, po upływie tego terminu – rok od dnia, w którym dowiedział się o tej okoliczności.
Matka dziecka również może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziała się, że dziecko od niego nie pochodzi, nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności.
Dziecko po osiągnięciu pełnoletności może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziało się, że nie pochodzi od męża swojej matki. Jeżeli dziecko dowiedziało się o tej okoliczności przed dniem osiągnięcia pełnoletności, termin do wytoczenia powództwa biegnie od dnia osiągnięcia pełnoletności.
Przede wszystkim w postępowaniu o zaprzeczenie ojcostwa konieczne jest wykazanie, że istnieją podstawy do wątpliwości co do biologicznego ojcostwa mężczyzny. Dowody mogą być różnorodne, w tym badania genetyczne czy inne dokumenty medyczne.
Procedura sądowa
W sprawie o zaprzeczenie ojcostwa powództwo wytacza się przeciwko dziecku i matce, a jeżeli matka nie żyje – przeciwko dziecku. Zaprzeczenie ojcostwa nie jest dopuszczalne, jeżeli dziecko urodziło się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji, na którą mąż matki wyraził zgodę. W przypadku wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa przez matkę pozew kieruje się przeciwko mężowi i dziecku, a jeżeli mąż nie żyje to przeciwko dziecku. Dziecko powinno wytoczyć powództwo przeciwko mężowi swojej matki i matce, a jeżeli matka nie żyje – przeciwko jej mężowi. Jeżeli mąż matki nie żyje, powództwo powinno być wytoczone przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy.
Zaprzeczenie ojcostwa nie jest dopuszczalne po śmierci dziecka, chyba że dziecko zmarło po wszczęciu postępowania.
W razie śmierci dziecka, które wytoczyło powództwo, zaprzeczenia ojcostwa mogą dochodzić jego zstępni.
Konsekwencje prawne
Jeśli sąd uzna zaprzeczenie ojcostwa za zasadne, mężczyzna nie będzie uznawany za ojca dziecka w sensie prawnym. Oznacza to, że nie będzie on zobowiązany do ponoszenia alimentów ani do wykonywania innych obowiązków wobec dziecka. Jednakże, decyzja sądu w tej sprawie może mieć także inne konsekwencje dla zainteresowanych stron, w tym emocjonalne, czy społeczne.
POTRZEBUJESZ POMOCY PRAWNEJ? SKORZYSTAJ Z DARMOWYCH PORAD W PUNKTACH NA TERENIE CAŁEJ POLSKI!
Z nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego skorzystać może:
– każda osoba fizyczna, która potwierdzi stosownym, pisemnym oświadczeniem, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej (do pobrania i podpisania w punkcie),
– osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, niezatrudniające innych osób w ciągu ostatniego roku, co należy potwierdzić dodatkowym oświadczeniem.
Każda osoba, która chce skorzystać z porady, powinna wcześniej umówić się na wybrany dzień i godzinę wizyty w konkretnym punkcie.
Rejestracji można dokonać:
– telefonicznie pod numerem wskazanym na stronie internetowej starostwa lub urzędu miasta na prawach powiatu,
– on-line: za pośrednictwem strony zapisy-np.ms.gov.pl Podczas rejestracji nie trzeba podawać żadnych swoich danych osobowych, ani informować o sprawie, w której potrzebujemy pomocy lub konsultacji.